Jazeker. Een dikke 1½ minuut is alles wat je nodig hebt.  Het enige dat je volgens onderzoek moet doen is elk half uur opstaan en een stukje rondlopen.

‘Zitten is het nieuwe roken’, is de laatste tijd een veel gehoorde uitspraak. Wat is hier waar aan? Waar hebben we het eigenlijk over bij de term ‘sedentair gedrag’?

Wat is sedentair gedrag?
We spreken van sedentair gedrag als er activiteiten uitgevoerd worden die weinig energie vergen terwijl je zit of ligt, maar niet slaapt. Sedentair gedrag is dus niet hetzelfde als het ontbreken van voldoende lichaamsbeweging (bewegingsarmoede, dwz het niet voldoen aan de beweegnorm), maar is een apart gedrag en kent eigen gezondheidsrisico’s. Een belangrijke constatering is dat mensen die fanatiek sporten, maar verder vooral zitten op het werk en thuis, evengoed gezondheidsrisico’s lopen!

De risico’s van sedentair gedrag
Het onderzoek naar sedentair gedrag staat relatief in de kinderschoenen. Nog niet alle bewijs is even sterk. De risico’s worden door wetenschappers echter al wel als ernstig genoeg ingeschat. De crux lijkt te zitten in de beenspieren, de grootste spieren van het menselijk lichaam. Als je zit, gebruik je deze spieren nauwelijks. Hierdoor neemt de concentratie vetten toe, terwijl de insuline gevoeligheid (die ervoor zorgt dat de suikers in het bloed worden opgenomen), afneemt. Bij hart- en vaatziekten en diabetes spelen beide processen (vervetting en versuikering) een belangrijke rol. Spieractiviteit in de benen is daarom erg belangrijk.

De risicogroep
Sedentair gedrag komt in Nederland en wereldwijd veel voor. In Nederland zitten 3,4 miljoen werknemers meer dan 4 uur per dag op het werk. Het is te verwachten dat steeds meer werknemers met sedentaire werktaken te maken krijgen onder invloed van verdere automatisering en informatisering. Ontwikkelingen zoals Het Nieuwe Werken kunnen deze tendens mogelijk versterken, doordat de dagelijkse hoeveelheid beweging tijdens woon-werk verkeer deels wegvalt en de werktijd thuis vooral of zelfs uitsluitend achter een beeldscherm wordt doorgebracht. Recente gegevens van de TNO-monitor Bewegen en Gezondheid laten zien dat de tijd die Nederlanders zittend (of liggend zonder te slapen) doorbrengen in alle leeftijdsgroepen, met uitzondering van de 75-jarigen en ouder, licht toeneemt. Bij volwassenen vindt meer dan de helft van de totale sedentaire tijd op een gemiddelde werkdag plaats onder werktijd.

Gezondheidsrisico’s van langdurig zitten op het werk
Uit onderzoeken naar de risico’s van langdurig zitten op het werk voor de gezondheid komen aanwijzingen dat het langdurig zitten op het werk bijdraagt aan gezondheidsrisico’s. Uit een overzichtsstudie blijkt dat 22 van de 43 gevonden studies een positieve relatie laten zien tussen zitten op het werk en vroegtijdig overlijden, diabetes, hart- en vaatziekten, kanker en overgewicht.

Langdurig zitten als arbeidsrisico
In steeds meer beroepen dwingt de aard van het werk ons tot urenlang achtereen zitten.  Het werk is daarmee een belangrijke bron van bewegingsarmoede geworden. Deze gedwongen bewegingsarmoede leidt tot gezondheidsschade. De werkgever kan een duidelijke rol spelen in het beperken van langdurig zitten op het werk: enerzijds vanuit zijn wettelijke plicht ervoor te zorgen dat arbeidsrisico’s worden beperkt, anderzijds vanuit zijn eigen belang om de inzetbaarheid van zijn personeel te optimaliseren. Algemeen bekend is dat zittend werk in combinatie met onvoldoende bewegen een relatief groot risico op verzuim en langzamer herstel heeft, en een proactief beleid op dit terrein kan de werkgever dus ook geld opleveren. Daarbij moet bedacht worden dat mogelijke oplossingen om sedentair gedrag tegen te gaan vrij eenvoudig in te voeren zijn, zonder dat dit productiviteitsverlies en/of hoge kosten dan wel veiligheidsrisico’s met zich mee brengt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het onderbreken van langdurig zitten door even te gaan staan of lopen. De werknemer heeft hierin ook een verantwoordelijkheid, want deze moet bereid zijn om zijn gedrag aan te passen. Hier speelt uiteraard een groot eigen belang, omdat de eigen gezondheid in het geding is.

Conclusies

• Er zijn sterke aanwijzingen dat langdurig achtereen zitten samengaat met een verhoogd risico op vervroegd overlijden;
• Ook zijn er aanwijzingen voor een verhoogd risico op diverse ziekten, zoals diabetes, hart- en vaatziekten, depressie, kanker, klachten aan het bewegingsapparaat en overgewicht;
• Deze gezondheidsrisico’s zijn onafhankelijk van de mate waarin men sport of beweegt. Ook personen die voldoen aan de beweegnormen lopen dus risico;
• Steeds meer werknemers hebben een zittend beroep. Zij lopen dan ook het meeste risico.