Het is niet goed voor de gezondheid om te lang achter elkaar te werken. Daarom heeft de overheid regels opgesteld voor de werktijden en rusttijden van werknemers. De belangrijkste regels op een rij.

Regels voor werktijden

De regels voor werktijden en rusttijden staan in de Arbeidstijdenwet. Deze wet beschrijft precies hoe lang je jouw werknemers in een bepaalde periode mag laten werken.

Ook staat hierin wanneer en hoe vaak zij recht hebben op pauzes of rusttijd. De wet geldt voor werknemers vanaf 18 jaar, inclusief stagiairs en uitzendkrachten. Voor jongeren gelden aparte regels.

Arbeidstijdenwet

Met de Arbeidstijdenwet wil de overheid werknemers beschermen tegen te lange werkdagen. Het is namelijk ongezond om te lang achter elkaar te werken en bovendien kan dit de veiligheid op het werk in gevaar brengen.

Daarnaast moet de wet het voor werknemers makkelijker maken om het werk te combineren met privétaken, zoals de zorg voor kinderen.

Algemene regels voor werktijden

1. De hoofdregel is dat je een werknemer niet langer dan 12 uur achter elkaar mag laten werken.
2. Daarnaast mag hij in een week maximaal 60 uur werken. Maar dat mag niet elke week: over een periode van 16 aaneengesloten weken mag een werknemer gemiddeld niet meer dan 48 uur per week werken.

Deze hoofdregels gaan niet altijd op. Zo kan het zijn dat in een eventuele verplichte cao voor jouw bedrijfstak andere afspraken staan.

Regels voor rusttijden

Na een werkdag moet een werknemer minimaal 11 uur achtereen rusten. Als werkgever mag je deze rusttijd één keer in de week inkorten tot 8 uur. Maar dat mag alleen als het nodig is voor het werk, bijvoorbeeld in een drukke periode.

Langere rustperiode

Na afloop van een werkweek is een langere rustperiode vereist, namelijk 36 uur aaneengesloten. Ook hier mag je van afwijken, als dat nodig is.

In dat geval geldt dat een werknemer in een periode van 14 dagen minimaal 72 uur (3 dagen) onafgebroken rust moet krijgen. Dit komt erop neer dat hij dus 11 dagen achter elkaar mag werken.

Regels over pauzes

De Arbeidstijdenwet schrijft voor dat een pauze tijdens werktijd minimaal een kwartier moet duren. Bij werkdagen van meer dan 5,5 uur heeft de werknemer recht op twee pauzes van minimaal 15 minuten (of één pauze van 30 minuten).

Duurt een dienst 10 uur of meer, dan moet je de werknemer drie pauzes van minimaal 15 minuten geven (of één pauze van 45 minuten). In cao’s mag overigens van deze pauzeregeling worden afgeweken. Check daarom altijd wat er in de cao voor jouw bedrijfstak staat.

Vrouwen die zwanger zijn of net zijn bevallen van een kind, hebben recht op aanpassing van hun werkzaamheden en/of werktijden. Zij mogen je bijvoorbeeld vragen om extra pauzes.

Regels voor nachtdiensten

Nachtdiensten zijn voor je werknemers extra zwaar. Daarom gelden er strengere regels voor werk- en rusttijden bij nachtdiensten.

De hoofdregel is dat een werknemer per 16 weken maximaal 36 nachten mag werken en maximaal 7 nachtdiensten achter elkaar mag draaien. Maar ook hier geldt dat in cao’s andere afspraken kunnen staan.

Per nachtdienst mag een werknemer niet meer dan 10 uur werken. Je mag dit uitbreiden naar 12 uur, als dat nodig is voor het werk. Maar dat mag slechts vijf keer per 2 weken en maximaal 22 keer per jaar.

Werktijden in specifieke branches

Voor bepaalde beroepen en sectoren bestaan er aanvullende regels voor werk- en rusttijden. Deze regels staan in het Arbeidstijdenbesluit. Ze wijken af van de algemene regels in de Arbeidstijdenwet.

Zo mogen werknemers in de horeca vaker ’s nachts werken, namelijk 20 nachtdiensten per 4 weken. En in de brood- en banketbakkerij gelden onder meer soepeler regels voor de nachtdienst van jongeren in opleiding.

Werktijden voor jongeren

Voor jongeren onder de 18 jaar gelden strengere regels wat betreft de werk- en rusttijden. Zo mogen jongeren van 16 en 17 jaar maximaal 45 uur in een week werken. De tijd dat ze op school zitten, is hierbij inbegrepen.

Over een periode van 4 weken mogen ze echter niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken. Zij mogen geen nachtdiensten of oproepdiensten draaien en geen overwerk doen.

De rusttijd na een werkdag moet voor deze jongeren minimaal 12 uur bedragen. Bij een dienst van 4,5 uur of meer hebben zij recht op 30 minuten pauze. Ook is werken op zondag alleen onder bepaalde voorwaarden toegestaan.

Urenregistratie en controle werktijd

De Arbeidstijdenwet verplicht jou als werkgever om de werk- en rusttijden van je werknemers bij te houden. Per werknemer moet je de begin- en eindtijden van de dienst en de totale tijd aan pauze registreren.

Je mag zelf weten hoe je dit vastlegt, bijvoorbeeld via handige software voor urenregistratie. Bij een controle van de Arbeidsinspectie moet je kunnen aantonen dat je je aan de Arbeidstijdenwet houdt.

Boete opleggen

Is dit niet het geval, dan kan de inspectiedienst je een boete opleggen. Bij zware overtredingen kun je een proces-verbaal krijgen. Dit kan zelfs leiden tot strafvervolging. Zorg dus voor een goede registratie; dat kan je een hoop ellende besparen.

Zorg dus dat je bij het maken van het werkrooster al rekening houdt met de regels voor werktijden. En zie er op toe dat er bij overwerk ook aan de regels wordt voldaan.

Vragen over werktijden

• Wat zegt de wet over werktijden?In de Arbeidstijdenwet (ATW) staat precies omschreven hoeveel uren jouw werknemers per dag en per week mogen werken. Er staat in hoe vaak, hoe lang en op welke momenten zij recht hebben op een pauze of op rusttijd. In de Arbeidstijdenwet staan ook de regels over dagdiensten, nachtdiensten en ploegendiensten.
• Wanneer geldt de werktijdenwet?De Arbeidstijdenwet geldt voor alle werknemers van 18 jaar en ouder die in loondienst werken. Ook stagiairs en uitzendkrachten vallen onder deze wet. Voor werknemers van 17 jaar en jonger zijn afzonderlijke regels opgenomen. Ook zijn er speciale regels voor zwangere vrouwen en vrouwen die net zijn bevallen. Soms geldt de werktijdenwet zelfs voor zzp’ers en freelancers, bijvoorbeeld als de veiligheid van derden in het spel is.
• Wanneer heeft personeel recht op flexibel werken?Volgens de Wet flexibel werken (WFW) mogen werknemers die een halfjaar in dienst zijn een verzoek indienen om hun werklocatie aan te passen. Bijvoorbeeld als zij (deels) thuis willen werken. Je mag een verzoek voor thuiswerken alleen afwijzen als je daar een gewichtige reden voor hebt.
• Wat zegt de wet over werken op zondag?Volgens de Arbeidstijdenwet hoeven werknemers in principe niet op zondag te werken, tenzij dit noodzakelijk is om het werk goed te doen. Bedrijven mogen zelf afspraken maken met hun werknemers over zondagswerk. Die regels staan in een cao, arbeidscontract of personeels­handboek.